Bariery rozwoju przedsiębiorstw (w tym firm sektora MSP)

W procesie rozwoju przedsiębiorstwa napotykają na różnorodne bariery (przeszkody). Są one z jednej strony konsekwencją konkurencji rynkowej, w której następuje współzawodnictwo w realizacji sprzecznych często celów konkurentów, z drugiej – wynikają z niedoskonałości systemów politycznych, prawnych, społecznych, czy gospodarczych. Istotnym ich źródłem są również błędy popełniane przez przedsiębiorców lub menedżerów w procesie rozwoju lub ograniczenia (zasobowe, procesowe i inne) samej firmy. Bariery przyczyniają się do ograniczenia swobody działania przedsiębiorstw, utrudniają procesy rozwojowe, a w skrajnych przypadkach prowadzą do kryzysów i upadku organizacji. Z drugiej jednak strony wymuszają na podmiotach gospodarczych działania przedsiębiorcze i innowacyjne, prowadzą do poprawy jakości produktów i usług oraz wpływają na podejmowanie przez firmy działań o charakterze naprawczym i rozwojowym. W tym pozytywnym znaczeniu mogą być one stymulatorem większych wysiłków rozwojowych przedsiębiorstw.

Problematyka barier rozwoju przedsiębiorstw jest w ostatnich latach przedmiotem licznych projektów badawczych podejmowanych zarówno przez ośrodki naukowe, jak również instytucje otoczenia (głównie małego i średniego) biznesu. W literaturze brakuje jednak rozbudowanych typologii barier rozwoju przedsiębiorstw, co utrudnia analizę tych zjawisk i powoduje trudności interpretacyjne. Systematyka taka ma na celu wprowadzenie porządku teoretycznego, a także umożliwienie dokonywania analiz i porównań w ramach badań podłużnych.

W efekcie przedstawionych powyżej kryteriów podziału barier rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, w tym firm technologicznych, można stworzyć ich wielowymiarową systematykę, która została zaprezentowana w tabel:

Lp. Kryterium podziału barier Kategorie barier
1 Okres występowania w trakcie działalności gospodarczej
  1. bariery wejścia
  2. bariery bieżącej działalności
  3. bariery rozwoju
  4. bariery wyjścia (z inwestycji, z branży, z rynku, związane z zakończeniem działalności)
2 Kierunek występowania
  1. bariery zewnętrzne o charakterze ogólnym
  2. bariery zewnętrzne o charakterze konkurencyjnym
  3. bariery wewnętrzne
3 Kontekst ekonomiczny
  1. bariery popytowe
  2. bariery podażowe
4 Poziom
  1. bariery na poziomie makro(globalne, międzynarodowe, krajowe),
  2. bariery na poziomie mezo (sektorowe, branżowe, regionalne, lokalne)
  3. bariery na poziomie mikro
5 Kryterium podmiotowe według wielkości
  1. bariery mikroprzedsiębiorstw
  2. bariery małych firm
  3. bariery średnich firm
  4. bariery dużych przedsiębiorstw
6 Aktywność
  1. bariery bierne (pasywne)
  2. bariery aktywne
7 Dynamika
  1. bariery statyczne
  2. bariery dynamiczne
8 Sposób powstawania
  1. bariery naturalne
  2. bariery sztuczne
9 Kryterium skuteczności
  1. bariery możliwe do pokonania
  2. bariery niemożliwe do pokonania
10 Czas trwania
  1. bariery długoterminowe (względnie trwałe)
  2. bariery średnioterminowe
  3. bariery krótkoterminowe (przejściowe)
11 Kryterium rodzajowe
  1. bariery rynkowe,
  2. bariery kadrowe,
  3. bariery społeczne,
  4. bariery finansowe,
  5. bariery polityczne,
  6. bariery gospodarcze,
  7. bariery prawne,
  8. bariery związane z przestępczością,
  9. bariery związane z dostępem do rynku zamówień publicznych,
  10. bariery techniczno-technologiczne,
  11. bariery informacyjne i edukacyjne,
  12. bariery związane z infrastrukturą,
  13. bariery środowiska naturalnego,
  14. bariery międzynarodowe,
  15. słabości zarządzania,
  16. słabości kompetencji, wiedzy i kwalifikacji,
  17. bariery psychologiczne,
  18. słabości produkcyjne,
  19. bariery związane z rozmiarami działalności,
  20. bariery innowacyjności,
  21. bariery internacjonalizacji,
  22. ewentualnie inne według rozważań teoretycznych.

 

Model ten przedstawiony jest w następujących publikacjach:

  1. Matejun M., Zewnętrzne bariery rozwoju w cyklu życia małych i średnich przedsiębiorstw, [w:] Kaleta A., Moszkowicz A. (red.), Zarządzanie strategiczne w praktyce i teorii, „Prace Naukowe UE we Wrocławiu”, nr 116, Wrocław 2010, s. 243-254 [Pobierz publikację].

  2. Matejun M., Barriers to Development of High-Technology Small and Medium-Sized Enterprises, Technical University of Lodz Press, Lodz 2008, 127 s, [Pobierz publikację].